المفصل في صنعة الإعراب
اشارة:
سرشناسه : زمخشري، محمودبن عمر، 467 - 538ق.
عنوان و نام پديدآور : المفصل في صنعة الإعراب/ تاليف أبي القاسم محمود بن عمر الزمخشري؛ و بذيله الكتاب المفضل في شرح أبيات المفصل / قدم له و بوّبه الدكتور علي بو ملحم
مشخصات نشر : بيروت : دار و مكتبة الهلال ، 1413ق = 1993 = 1371
مشخصات ظاهري : 560 صفحه
موضوع : زبان عربي -- نحو -- متون قديمي تا قرن 14
موضوع : زبان عربي -- اعراب -- متون قديمي تا قرن 14
موضوع : زبان عربي -- تحقيق -- متون قديمي تا قرن 14
شناسه افزوده:بو ملحم، علي
توضيح : «المفصل في صنعة الاِعراب» تاليف ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشري( م 538 ق) اثري فاخر و ارزشمند در بيان و آموزش قواعد زبان عربي مي‌باشد كه به قلمي رسا و بياني شيوا، در سال 515 ق، به رشته تحرير درآمده است.در ذيل كتاب، حاشيه‌اي با عنوان «المفضل في شرح ابيات المفصل» نيز چاپ گرديده كه براي شرح و توضيح بيشتر عبارت‌هاي كتاب بسيار سودمند بوده و توسط محمد بدرالدين ابي‌فراس النعساني الحلبي نگاشته شده است.
روش نويسنده در تأليف كتاب بدين‌گونه است كه بعد از بيان نظر خود در يك مسأله، به نقد و بررسي ديدگاه دو مكتب كوفه و بصره در اين موضوع مي‌پردازد وبه دليل اين‌كه وي متمايل به مدرسه بصره است، از اين‌جهت در بيشتر مواقع، نظريات كوفيين را ضعيف شمرده و مذهب بصريين را با آوردن شواهدي از آيات قرآن كريم و اشعار مختلف، تقويت مي‌نمايد.
نويسنده در تقسيم‌بندي مباحث كتاب، به‌گونه‌اي عمل كرده است كه خواننده در همان ابتدا با ساختار كلي كتاب آشنا مي‌گردد. وي، كتاب را به چهار بخش ( اسماء، افعال، حروف و كلمات مشترك بين آن‌ها) تقسيم نموده است.
از زمان تأليف كتاب، نام و آوازه آن در مراكز علمي و آموزشي بلند بوده است تا جايي كه- علاوه بر اين‌كه خود مولف، بر كتاب خود شرحي نوشته است، در حدود بيست و يك شرح مختلف نيز توسط ديگر دانشمندان زبان و ادبيات عربي براي آن نگاشته شده است كه برخي از آن‌ها عبارتند از:
1- التخمير، نوشته قاسم بن الحسين خوارزمي (م 617).
2- المحصل، ابوالبقاء عبدالله بن ابي‌عبدالله الحسين العكبري (م 616).
3- شرح المفصل في صنعه الاعراب، ابوالبقاء بن يعيش (م 643).
4- المفضل، علي بن محمد بن عبدالصمد سخاوي (م 643).
ص: 1
هذا الكتاب ...:
مقدمة؛ مقدمة المؤلف؛ القسم الأول : الأسماء؛ القسم الثاني : الأفعال؛ القسم الثالث : الحروف؛ القسم الرابع : المشترك؛ الفهرس